Ο έρωτας τριών ογκολόγων για μια κόκκινη Ferrari ή what the tortoise (η χελώνα, γαλλιστί) said to Achilles[1]
Η χελώνα, ήρωας υπομονής, νικά τον υπερόπτη λαγό στον Αισώπειο μύθo. Επανεμφανίζεται, διαγωνιζόμενη αυτή τη φορά τον Αχιλλέα, σε ένα από τα μαθηματικά παράδοξα του Ελεάτη φιλόσοφου Ζήνωνα (494-435 π.Χ.), του επονομαζόμενου καταστροφικού μαθηματικού. Στο πρόβλημα αυτό που πολλοί βλέπουν τις απαρχές του απειροστικού λογισμού, η χελώνα κλείνει μια συμφωνία με τον Αχιλλέα για έναν αγώνα δρόμου, θέτοντας δύο όρους που ο Ομηρικός ήρωας αποδέχεται άκριτα: α) να προηγηθεί μερικά μέτρα απο τον Αχιλλέα στην εκκίνηση και β) ο αγώνας να μην είναι συνεχής.
Έτσι ξεκινούν οι διαγωνιζόμενοι ταυτοχρόνως, ο Αχιλλέας απο το σημείο 0 και η χελώνα από το σημείο Α, μπροστά του. Η πρώτη διακοπή που δίνεται από τον αφέτη γίνεται όταν ο Αχιλλέας φτάνει στο σημείο Α, δηλαδή το σημείο εκκίνησης της χελώνας. Ήδη όμως η χελώνα είναι λίγο πιο μπροστά, στο σημείο Β. Ο αγώνας ξεκινά και πάλι και σταματά όταν ο Αχιλλέας φτάνει στο σημείο Β. Και πάλι όμως, η χελώνα βρίσκεται πιο μπροστά από εκείνον. Όσες φορές λοιπόν δοθεί η εκκίνηση με αυτή την τακτική, η διαφορά που τους χωρίζει μπορεί διαδοχικά να γίνεται απειροελάχιστη, αλλά η χελώνα θα είναι πάντα μπροστά κι ο γοργοπόδαρος Αχιλλέας δεν πρόκειται να νικήσει ποτέ, όπως αρχικά νόμιζε.
Αφήνουμε προς το παρόν τη χελώνα και τον Αχιλλέα και ερχόμαστε στην κόκκινη Ferrari. Απογευματινή βόλτα για τους μαθητές του European School of Oncology, το 2001, στο Μιλάνο, με επίσκεψη στο Castello Sforzesco. Περνώντας την πύλη, στην ευρύχωρη αυλή, επτά κόκκινες Ferrari και μια κίτρινη, με αναμμένες τις μηχανές «γουργουρίζουν». Δεν θυμάμαι για ποιο λόγο είναι μαζεμένες, ίσως fund raising for cancer patients. Μία από αυτές έχει ανοιχτό το καπάκι της μηχανής και μπορούσε να δει κανείς την καρδιά μιας ονειρικής κατασκευής, αλλά κυρίως μπορούσε να μπει μέσα και ν’ αγγίξει το ερωτικό αντικείμενο του πόθου για πολλούς λάτρεις της μηχανοκίνησης.
Την κόκκινη Ferrari τη συνάντησα πάλι στο ASCO 2012. Ο Ian Tannock καθηγητής ογκολογίας στο πανεπιστήμιο του Τορόντο, σχολιάζει τις θεραπευτικές επιτυχίες της τελευταίας δεκαετίας στο μεταστατικό καρκίνο του παχέος εντέρου και παράλληλα κάνει αναφορά στο κόστος. Δείχνει μια λιτή διαφάνεια με τα εξής στοιχεία: Clinical benefit x 2, και ρωτά Cost x ?. Το απαντά μόνος του, Cost x 340.
Η στοχευμένη θεραπεία στο στόχαστρο λοιπόν, με ένα ευρύτατο σχόλιο για το πόσο οι οικονομίες ακόμα και των ανεπτυγμένων χωρών αντέχουν τέτοιες δαπάνες. Ο Καναδάς βέβαια δεν έχει το παραμικρό οικονομικό πρόβλημα σε σύγκριση με τις γειτονικές ΗΠΑ και τη νότια Ευρώπη. Ο προβληματισμός του είναι έντονος και τα στοιχεία του αδιάσειστα. Τελειώνοντας, δείχνει ένα Ford και μια κόκκινη Ferrari και το σχόλιό του είναι: «when you buy a Ford, you don’t have to pay for a Ferrari».
Την διάλεξη του Tannock την συνέδεσα αφενός με τη θλιβερή «the Duke University Story» (περίπτωση δημοσιευμένων παραποιημένων επιστημονικών μελετών στα πιο σπουδαία ογκολογικά περιοδικά που τελικά τις απόσυραν, έχοντας κάνει όμως φοβερή ζημιά σε 800 citations), και αφετέρου με θέματα ψυχοογκολογίας (στείλτε λουλούδια από πριν όχι μόνο στο μνήμα). Τα θέματα αυτά, με τίτλο «μικρά ογκολογικά από το ASCO 2012» ήταν το περιεχόμενο της διάλεξης με την οποία έκλεισα το 20ο Μετεκπαιδευτικό Συνέδριο Ογκολογίας στην Κρήτη (Νοέμβριος 2012).
Την επόμενη μέρα, κατεβαίνοντας για πρωινό στο ξενοδοχείο, ο συνάδελφος Νίκος Κεντεποζίδης μου φύλαγε μια μεγάλη έκπληξη: «Τα έμαθες; Με αυτά που είπες χτες βράδυ, βρήκαν πέντε ογκολόγους κρεμασμένους στα δωμάτιά τους σήμερα!». Λίγο η γλώσσα του σώματος, λίγο η περιπαικτική διάθεση στο πρόσωπό του, καθώς και η ακλόνητη πεποίθησή μου οτι η ελληνική ογκολογική κοινότητα δεν έχει τύψεις για τίποτα, με έκανε να συνέλθω σύντομα και να απολαύσω την κρητική φιλοξενία.
Επανήλθα στη διάλεξη του Ian Tannock πολύ πρόσφατα (Μάρτιος του 2013), καλεσμένος στις Βρυξέλλες, σε κλειστή σύσκεψη, ως εθνικός αντιπρόσωπος του πανευρωπαϊκού οργανισμού εθελοντών EuropaColon. Τά ερωτήματα για τους 15 συμμετέχοντες αν είναι δικαιολογημένη η τεράστια φαρμακευτική δαπάνη και αν υπάρχει οροφή στο κόστος για τον μεταστατικό καρκίνο παχέος εντέρου, έμειναν αναπάντητα. Η κόκκινη Ferrari βέβαια έδωσε και εκεί το παρόν.
Την επόμενη ημέρα υπήρχε συνάντηση στο Ευρωκοινοβούλιο για ενημέρωσή μας, παρουσία ευρωβουλευτών από ειδικές επιτροπές και με ομιλητές δυο γνωστούς ογκολόγους. Ο Josep M. Borras, διευθυντής του, Catalan Institute of Oncology της μας έδειξε την οργάνωση του αυτόνομου Cancer Registry της Καταλονίας που πολύ θα θέλαμε να έχουμε και εμείς. Η ενημερωτική ομιλία του καθηγητού Eric Van Cutsem από το πανεπιστήμιο της Leuven του Βελγίου ανέδειξε τα μεγάλα επιστημονικά επιτεύγματα της σύγχρονης αντιμετώπισης του καρκίνου παχέος εντέρου, χωρίς όμως αναφορά σε οικονομικά στοιχεία.
Αποδείχθηκε όμως, ότι τελικά ήταν ένας άτυχος συνάδελφος, γιατί ολοκλήρωσε την ομιλία του δείχνοντας την τελευταία διαφάνεια του Ian Tannock, λίγο παραποιημένη. Στη θέση του Ford, υπήρχε μια χελώνα. Η κόκκινη Ferrari παρούσα, σταθερή διαχρονική αξία. Και το σχόλιό του: «η επιστήμη προχωρά με βήματα χελώνας και θα έπρεπε να τρέχει σαν Ferrari».
Έχοντας ως συμμάχους τους 15 συνέδρους που χασκογελούσαν με την déjà-vu διαφάνεια, υπενθύμισα το πνεύμα της αυθεντικής διαφάνειας, θεωρώντας ανήθικο, ειδικά στην τρέχουσα οικονομική κρίση, να «διδάσκονται» μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο μισές αλήθειες, να αποσιωπούνται οικονομικά στοιχεία και να προβάλλεται μόνο η «καθαρή» επιστήμη σε εθελοντές και καρκινοπαθείς, έξω από το κοινωνικό γίγνεσθαι, χωρίς κριτική για τις κατευθυντήριες γραμμές του διευθυντηρίου των Βρυξελλών.
Έχω την πεποίθηση ότι η εν λόγω ομάδα είναι ευάλωτη σε υποσχέσεις και σε μεγαλοστομίες. Υπενθυμίζω την προ τριετίας διακήρυξη της Χάρτας των Δικαιωμάτων των Ελλήνων καρκινοπαθών που υπογράφηκε εν μέσω πανηγυρισμών από ογκολόγους και ασθενείς. Κενός λόγος για τότε και τραγικός για την σημερινή κατάσταση.
Οι αθεράπευτοι οπαδοί της «καθαρής επιστήμης» χτύπησαν ξανά σε πρόσφατη εκδήλωση (Μάρτιος 2013) στο Megaron Plus, στην Αθήνα, με τίτλο «Θα κάνουμε κάτι επιτέλους για τον καρκίνο;». Εκείνο το «επιτέλους» που εκφράζει οργή και αγανάκτηση ποτέ δεν δικαιώθηκε. Ο συντονιστής και οι ομιλητές έμειναν μόνο στα θαυμαστά επιτεύγματα της επιστήμης αλλά για τη νεοελληνική ανοργανωσιά και τα τεράστια χρονίζοντα προβλήματα της ογκολογίας, ούτε κουβέντα.
Τέλος, οφείλω μια εξήγηση για τον υπότιτλο. Είναι ένα λογοπαίγνιο του συγγραφέα L. Caroll που ταιριάζει με την περίπτωση μας. Μια συνήχηση λέξεων της αγγλικής γλώσσας. Δείτε την μεταγραφή. What the tortoise (taught us) said to Achilles (a kill ease). Ακούγεται υπερβολικό αλλά φαίνεται ότι μας «δίδαξαν» μια «φονική» παραπλάνηση.
ΥΓ. Όλα τα παραπάνω δεν είναι προϊόν μυθοπλασίας αλλά πραγματικά γεγονότα. Ο Ιan Tannock γνωρίζει ότι ανήκω στο δικό του fan club. Το όνομα του συναδέλφου Ν.Κεντεποζίδη δημοσιεύεται με την άδειά του. Σε όσους δεν ερωτήθηκαν χρεωστώ μια εξήγηση. Τα σχόλια δεν αφορούν το «πρόσωπο του άλλου» αλλά μόνο άστοχες πρακτικές και τίποτε άλλο.
[1] Lewis Caroll, συγγραφέας του βιβλίου «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων»
Ν. Καρβούνης
