Πρόλογος
Σε αυτό το τεύχος θα έχουμε την χαρά να συμμετέχουν δύο άνθρωποι που είναι ανάμεσα μας εδώ και αρκετά χρόνια, που έχουν κατακτήσει με την προσωπικότητα και το έργο τους τις ανώτερες βαθμίδες στην ιεραρχία του Πανεπιστημίου, αλλά και της Πολιτείας. Τους πρυτάνεις του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου κ. Μελέτιο Δημόπουλο, Παθολόγο-Ογκολόγο, και του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Οδυσσέα Ζώρα, Χειρουργό-Ογκολόγο. Δύο ανθρώπους που προσπάθησαν-και συνεχίζουν- να δημιουργήσουν νέες δομές άσκησης της Ογκολογίας, έχοντας κατά νου τη ρήση του Ηράκλειτου “Κανείς δεν μπαίνει δυο φορές στο ίδιο ποτάμι”,γιατί το νερό και ο χρόνος κυλούν αμείλικτα, κι αν ακόμα κάποιος ξαναβουτήξει στο ποτάμι, ούτε τα νερά θα είναι ίδια ούτε κι εκείνος αυτός που ήταν κάποτε. Είναι απορίας άξιο γιατί αντιστεκόμαστε σε κάθε αλλαγή, τι είναι αυτο που μας τραβάει πίσω? Πιθανόν να είναι ο κανόνας ότι κάθε αλλαγή κρύβει μια απώλεια! Χάνοντας κάτι σημαντικό που κατείχαμε γεννά πόνο αλλά ταυτόχρονα μας ανοίγει νέους δρόμους επιλογών. Αυτή νομίζω είναι η ευθύνη όλων μας, και κυρίως των ανθρώπων που κατέχουν σημαντικές θέσεις. Αν έχουμε μια πραγματική ευθύνη, αυτή συνίσταται στο εξης: να συνειδητοποιήσουμε πως οι πράξεις μας εμπεριέχουν, αναλόγως των προσωπικών συνεπειών, τις έννοιες της αναταμοιβής ή της τιμωρίας. Είναι όμως ο δρόμος για την αναζήτηση της ευτυχίας.
1. Πρόσφατα δημοσιεύθηκε ένα στοιχείο που αφορά τους Έλληνες που έφυγαν τα χρόνια της κρίσης, 350.000 υπολογίζονται. Ίσως να αποτελεί το κυριότερο εξαγώγιμο προϊόν μας, που πέρα από την απώλεια ανθρώπινου δυναμικού, δημιουργικότητας, ταλέντου, του πλήγματος στις οικογενειακές σχέσεις, την απώλεια φορολογικών εσόδων και ασφαλιστικών εισφορών, έχουμε και την έλλειψη στελεχών σε θέσεις που απαιτούν δεξιότητες, διδασκαλία και ικανότητες επίλυσης κρίσεων, όπως στο Πανεπιστήμιο. Από τη θέση σας ως πρυτάνεως ενός από τα πλέον προβεβλημένα Ελληνικά Πανεπιστήμια πως σκέφτεστε να συμβάλετε στη μείωση του φαινομένου αλλά και στην προσέλκυση των ξενιτευθέντων?
Καθηγητής κ. Μ. Δημόπουλος, Πρύτανης Καποδιστριακού Πανεπιστημίου
Καθ. κ. Μ. Δημόπουλος: Η περίοδος που διανύουμε ήταν και είναι εξαιρετικώς δύσκολή και για τα Πανεπιστήμια. Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, όμως, ήταν και παραμένει ανάμεσα στο 5% των καλύτερων Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων παγκοσμίως. Αυτή η επίδοση οφείλεται κυρίως στην ποιότητα και τον δυναμισμό του ανθρώπινου δυναμικού μας, διδακτικού και μη διδακτικού, καθώς και των φοιτητών μας, το ΕΚΠΑ είναι σταθερά πόλος έλξης των υποψηφίων με τις καλύτερες επιδόσεις. Γι’ αυτό το ανθρώπινο δυναμικό καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια να διατηρήσουμε το επίπεδο των υποδομών που διαθέτουμε και προσπαθούμε -μέσα από διεθνείς συνεργασίες και με ευρωπαϊκούς πόρους και προγράμματα- να αναπτύξουμε το Πανεπιστήμιό μας, υλοποιώντας μεγάλα ερευνητικά προγράμματα, που κατά κανόνα προσελκύουν νέους και δυναμικούς ερευνητές. Προσφάτως ανακοινώθηκε από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) ότι το ΕΚΠΑ είναι ανάμεσα στους 3 πρώτους ελληνικούς φορείς που έχουν επιτύχει τη μεγαλύτερη κοινοτική χρηματοδότηση μέχρι σήμερα στον “Ορίζοντα 2020”.
Καθηγητής κ. Ο. Ζώρας, Πρύτανης Πανεπιστημίου Κρήτης
Καθ. κ. Ο. Ζώρας: To brain drain όπως αποκαλείται διεθνώς η μετανάστευση πνευματικού δυναμικού είναι από τις χειρότερες κακοδαιμονίες για μια χώρα. Ως συνέπεια, η πλέον τοξική νοσηρότητα των ακαδημαϊκών και νοσοκομειακών ιδρυμάτων είναι η ταχύτατη γήρανση του πνευματικού δυναμικού τους. Δυστυχώς, κανείς από τους κυβερνώντες δεν έχει αντιληφθεί σε αυτή τη χώρα, εδώ και πολλά χρόνια, πόσο μεγάλη επένδυση είναι ένας Καθηγητής Πανεπιστημίου ή ένας Διευθυντής Κλινικής Νοσηλευτικού Ιδρύματος ή ένας Ερευνητής, ο οποίος αμείβεται με 1500 ευρώ τον μήνα, αλλά φέρνει στα Ιδρύματά του προγράμματα 5 – 10 εκ. ευρώ, όσον αφορά στην επιχειρηματική πλευρά. Αλλά και ποιος θα συνεισφέρει στην τόσο ταλαιπωρημένη και πολυσυζητημένη καινοτομία, αν όχι αυτοί οι επιστήμονες που φεύγουν στο εξωτερικό και αποτελούν το καλύτερο προϊόν της εγχώριας πνευματικής παραγωγής. Διαχρονικές ιδεοληψίες οδηγούν σε ανεπίστρεπτες βλάβες. Η φυγή σημαντικού πνευματικού δυναμικού από την χώρα μας, έχει επιφέρει ήδη σημαντική βλάβη, η οποία, κατά την προσωπική μου γνώμη θα κάνει τουλάχιστον 20 χρόνια να θεραπευθεί, υπό την προϋπόθεση ότι θα ξεκινήσουμε από σήμερα – από χθες, μια ορθή στρατηγική που θα στοχεύει στην επαναφορά του. Παρ’ όλα αυτά, οι άνθρωποι αυτοί που βρίσκονται εκτός, θα μπορούσαν, αποτελώντας την «παράλληλη και την μεγάλη Ελλάδα», να συνεισφέρουν πολλαπλώς στην «εναπομείνουσα» Ελλάδα, αλλά φοβάμαι ότι ούτε αυτό είμαστε ικανοί να πετύχουμε. Ας αντιληφθούμε λοιπόν ότι έχουμε ένα σημαντικό επενδυτικό δυναμικό και ας επενδύσουμε ό,τι μας έχει απομείνει στην επαναφορά και αξιοποίησή του, δημιουργώντας θέσεις εργασίας υψηλού επιπέδου και κύρους σε ακαδημαικά, ερευνητικά και νοσοκομειακά ιδρύματα. Έστω και αν δεν μπορέσουμε αρχικά να προσφέρουμε τις υψηλές απολαβές τις οποίες αυτοί οι άνθρωποι έχουν στο εξωτερικό, είμαι σίγουρος ότι ο νόστος, ως ένα ευαίσθητο διαχρονικό κίνητρο, θα λειτουργήσει συνεργικά και θα βοηθήσει στον επαναπατρισμό των Ελλήνων επιστημόνων του εξωτερικού.
2. Ως άνθρωπος που έχετε θητεύσει και συνεχίζετε να είστε παρόν σε θέσεις κλειδιά, όπως Καθηγητής Παθολογίας, Πρόεδρος Ιατρικού Τμήματος, Πρύτανης Πανεπιστημίου Αθηνών, Υπουργός Υγείας ποια είναι τα εμπόδια που δεν αφήνουν εμπνευσμένους ανθρώπους να αλλάξουν τη ρότα της Ιατρικής αλλά και επιμέρους της ειδικότητας ώστε να ανταποκρίνεται στις επιταγές των καιρών με οραματική διάθεση?
Καθ. κ. Μ. Δημόπουλος: Όταν το όραμα συναντά τη γνώση, όταν η ατομική δράση εντάσσεται σε μια συλλογική δράση που πολλαπλασιάζει δυνάμεις, όταν δουλεύουμε όλοι μαζί μεθοδικά και με οργάνωση, τότε μπορούμε **να χαράξουμε πορεία**, να
θέσουμε στόχους και να επιτύχουμε, παρά τις αντιξοότητες. Το έχουμε δει να συμβαίνει πολλές φορές στο παρελθόν σε πολλούς τομείς. Ιδιαιτέρως ως Καθηγητής της Ιατρικής και ως Πρύτανης του ΕΚΠΑ έχω μεγάλη πίστη στις δυνατότητες των ανθρώπων της Ανώτατης Παιδείας και της Υγείας. Μόνο να εξετάσουμε την πορεία και την προσφορά των Πανεπιστημιακών Κλινικών, για παράδειγμα, θα δούμε ότι η “ρότα” μπορεί να αλλάξει, ακόμα κι εκεί που κάτι τέτοιο φαίνεται ακατόρθωτο ή εξαιρετικώς δύσκολο.
2. Ως άνθρωπος που έχετε θητεύσει και συνεχίζετε να είστε παρόν σε θέσεις κλειδιά, όπως πρόεδρος Εταιρείας Χειρουργικής Ογκολογίας, πρόεδρος Ιατρικού Τμήματος, Πρύτανης Πανεπιστημίου Κρήτης, ποια είναι τα εμπόδια που δεν αφήνουν εμπνευσμένους ανθρώπους να αλλάξουν τη ρότα της Ιατρικής αλλά και επιμέρους της ειδικότητας ώστε να ανταποκρίνεται στις επιταγές των καιρών με οραματική διάθεση?
Καθ. κ. Ο. Ζώρας: Όταν προσπαθείς να αλλάξεις κάτι, οι αντιδράσεις που δημιουργούνται είναι σημαντικές. Αντιδράσεις οι οποίες οφείλονται σε «βολέματα», επαγγελματικές συγκρουσιακές καταστάσεις, άγνοια, φοβία για το καινούριο, ατολμία, και άλλοι πολλοί παράγοντες που εμποδίζουν οτιδήποτε πρωτοπόρο πάει να δημιουργηθεί. Έτσι η χώρα μας, παρόλο που διαθέτει έναν ικανό αριθμό αναγνωρισμένων και καταξιωμένων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων μένει πίσω σε πολλές καινοτόμες εξελίξεις και στην παιδεία, και στην έρευνα αλλά και στην τεχνολογία. Φοβάμαι, όχι ότι δεν είμαστε ικανοί να βάλουμε υψηλούς στόχους, αλλά ότι εδώ και πολλά χρόνια δεν γνωρίζουμε καν ποιοι είναι οι υψηλοί στόχοι. Δεν θα αναφερθώ στην Αμερική, που εδώ και πολλά χρόνια, θεωρείται ότι έχει πετύχει παγκοσμίως τους υψηλότερους στόχους στην ευρύτερη τεχνολογική εξέλιξη, αλλά στην γειτονική μας Ευρώπη, με την οποία λίγο – πολύ διαθέτουμε παρόμοια συστήματα Ιατρικής Εκπαίδευσης και Ειδικότητας, και με την οποία πλέον μας χωρίζει σημαντική διαφορά προόδου. Όσον αφορά στις ιατρικές ειδικότητες, για τις οποίες κατά την γνώμη μου θα έπρεπε να έχουν αρμοδιότητα τα Ιατρικά Τμήματα των Πανεπιστημίων, θα αναφερθώ και πάλι στις διαχρονικές ιδεοληψίες, οι οποίες κατέστρεψαν και καταστρέφουν συνεχώς το καλύτερο κομμάτι της ιατρικής εκπαίδευσης. Να αναλογιστείτε ότι με το υπάρχον σύστημα, ένας δυστυχής κατά τα άλλα συνάδελφος, που του λείπουν τα άνω άκρα, θα μπορούσε κάλλιστα να αρχίσει ειδικότητα Γενικής Χειρουργικής και ίσως να ολοκληρώσει.
3. Έχοντας δημιουργήσει Σχολή στο Νοσοκομείο και την Κλινική σας, ποιο θα πρέπει να είναι το ¨ζων¨curriculum vitae ενός νέου ογκολόγου? Που βρίσκει θέση σε αυτή την πλειάδα των απαιτούμενων συνισταμένων ο Πολιτισμός και η Τέχνη? Πως το Πανεπιστήμιο Αθηνών και η Ιατρική ίσως ειδικότερα θα συμβάλλει, αν οφείλει, στην ωρίμανση της όποιας ειδικότητας με το μπόλιασμα των ανθρωπιστικών σπουδών για την ενδυνάμωση απέναντι στις προκλήσεις της εποχής?
Καθ. κ. Μ. Δημόπουλος: Αναμφίβολα κάθε νέος ογκολόγος οφείλει ως γιατρός **να αναζητά διαρκώς τη νέα, εξειδικευμένη γνώση. Όμως η βασική Ιπποκρατική αρχή, παραδεκτή μέχρι σήμερα, ότι «θεραπεύουμε τον άρρωστο άνθρωπο και όχι τη νόσο» θα είναι πάντα ο γνώμονάς μας. Επίκεντρό μας ήταν και παραμένει πάντα ο άνθρωπος. Γι’ αυτό και ο γιατρός-ογκολόγος οφείλει με πίστη στη γνώση του, με ευαισθησία και με ενσυναίσθηση να προσεγγίζει τον Άλλο, “χτίζοντας” μια σχέση εντός του θεραπευτικού πλαισίου, αλλά πάντα μια ανθρώπινη σχέση, μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στην Ιατρική Σχολή μας αυτή ακριβώς η προσέγγιση ακολουθείται με αποτελέσματα που πιστεύουμε ότι επιβραβεύει η κοινωνία.
3. Πως συνδέεται το Πανεπιστήμιο Κρήτης με το νέο Μουσείο Ελευθερνών? Είναι παγκόσμια πρώτη να έχει εκθρέψει την ίδρυση ενός τέτοιου σημαντικού αρχαιολογικού χώρου? Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η συνέχεια της σχέσης σας? Πως μπορεί να τροφοδοτήσει το Μουσείο το Πανεπιστήμιο? Αποτελεί ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης ο εναγκαλισμός Επιστήμης και Τέχνης?
Καθ. κ. Ο. Ζώρας: Το Μουσείο της Ελεύθερνας είναι ένα Πανεπιστημιακό δημιούργημα που θεμελιώθηκε πάνω στις αξίες της Ακαδημαϊκής Αριστείας. Κάθε μουσείο είναι καθρέπτης της ιστορικής μας συνέχειας, βασικό συστατικό της συνείδησής μας, αλλά ταυτόχρονα, και ένας σημαντικός χώρος εκπαίδευσης και έρευνας. Η δημιουργία του μουσείου αυτού, αποδεικνύει για άλλη μια φορά περίτρανα, ότι πέραν της λειτουργίας των θεσμών, οι άνθρωποι είναι εκείνοι που κάνουν τη διαφορά, και φυσικά αναφέρομαι στον Καθηγητή Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Νίκο Σταμπολίδη, του οποίου το Μουσείο της Ελεύθερνας, αποτελεί έργο ζωής. Το Πανεπιστήμιο Κρήτης πιστεύει ότι η κουλτούρα και ο πολιτισμός μας αποτελούν αστείρευτη πηγή έμπνευσης και προόδου, και όπως μέχρι τώρα στήριξε τις ανασκαφές της Ελεύθερνας αλλά και την δημιουργία του Μουσείου, θα συνεχίσει να το κάνει με όποιο μέσο διαθέτει.
